Kamulaştırılan Taşınmaz Geri Alınabilir mi? Hangi Şartlarda Mümkündür?

Kamulaştırma, kamu yararı gerektirdiğinde idarenin taşınmazları bedelini ödeyerek mülkiyetine geçirmesidir. Ancak hukuk düzeni, kamulaştırmanın amacına uygun kullanılmaması veya kamulaştırılan taşınmazın belirli süre içinde değerlendirilmemesi hâllerinde malike önemli bir hak tanımıştır:Kamulaştırılan taşınmazın geri alınması hakkı.

Bu hak, son yıllarda hem taşınmaz sahipleri hem de yatırımcılar tarafından en çok merak edilen konulardan biri hâline gelmiştir. Peki kamulaştırılan taşınmaz geri alınabilir mi, hangi şartlar aranır ve süreç nasıl işler? İşte kapsamlı açıklamalar…

Kamulaştırılan Taşınmazın Geri Alınması Hakkının Hukuki Dayanağı

Kamulaştırılan taşınmazların geri alınmasına ilişkin düzenleme Kamulaştırma Kanunu’nun 23. maddesinde yer almaktadır. Bu maddeye göre:

• Kamulaştırılan taşınmaz kamulaştırma amacına uygun olarak 5 yıl içinde kullanılmazsa,

• Malik veya maliklerin mirasçıları,

• Kamulaştırma bedelini iade etmek şartıyla taşınmazı geri isteme hakkına sahiptir.

  
  

Bu hüküm, idarenin taşınmazı keyfi şekilde elinde tutmasını engelleyen ve mülkiyet hakkını koruyan önemli bir güvencedir.

Kamulaştırılan Taşınmazın Geri Alınması Şartları

1. Kamulaştırma Amacının Gerçekleşmemiş Olması

İdare, kamulaştırdığı taşınmazı amaçlanan proje doğrultusunda kullanmamışsa geri alma hakkı doğar. Örneğin:

• Yol yapılmamış,

• Okul inşa edilmemiş,

• Park veya kamu binası için hiçbir işlem yapılmamış olan taşınmazlarda bu şart sağlanmış kabul edilir.

2. Beş Yıllık Sürenin Dolmuş Olması

Kamulaştırmadan itibaren 5 yıl içinde taşınmaza ilişkin işlem yapılmamışsa, malik geri alma talebinde bulunabilir. Bu süre hak düşürücü değil, idareye verilmiş bir kullanım süresidir.

3. Bedelin İadesi

Malik, taşınmazı geri alabilmek için idareye;

• Kamulaştırma bedelini,

• Bedelin ödendiği tarihten itibaren kanuni faiziyle birlikte iade eder.

4.  Beş yıllık sürenin dolmasından itibaren 1 yıl içinde dava açılması

Bu süre hak düşürücüdür. Uzaması, durması, kesilmesi mümkün değildir ve hâkim tarafından re’sen dikkate alınır.

En büyük hata, yanlış yargı yolunda (idare mahkemesinde) dava açılmasıdır. Yargı yolu yanlışlığından dolayı verilen ret kararı sırasında 1 yıllık süre dolarsa, geri alma hakkı tamamen kaybedilir

Uygulamadaki En Büyük Riskler ve Yargıtay’ın Yaklaşımı

İçtihatlar ve açıklamalar ışığında uygulamadaki temel riskler şunlardır:

1. İdarenin küçük bir işlem yapmasının bile “amacın sürdüğü” şeklinde yorumlanması

Hazırlık yazışmaları, kiralama, fiziki tesis bulunmasa bile atılan projelendirme adımları, geri alma hakkını ortadan kaldırabilir.

2. Bütünlük ilkesinin süre başlangıcını ötelemesi

Erken kamulaştırılan parseller yıllarca beklemek zorunda kalabilir.

3. Yanlış yargı yolunda dava açılması

İdare mahkemesine açılan davada süre kaybı yaşanırsa geri alma hakkı tamamen düşer.

4. Hak düşürücü sürelerin yanlış hesaplanması

Kesinleşme tarihi yanlış saptanırsa hem 5 yıllık bekleme süresi hem de 1 yıllık dava süresi doğru ilerlemez.

Geri Alma Davası Ne Kadar Sürer?

Davanın süresi mahkemelerin iş yoğunluğuna göre değişmekle birlikte ortalama:

• İlk derece: 8–18 ay

• İstinaf: 12–24 ay

Şeklindedir. Ancak hukuki ve teknik raporların gerektiği durumlarda süre uzayabilir.

Geri Alma Hakkının Kullanılamadığı Durumlar

• Taşınmazın bir kısmı dahi olsa proje kapsamında fiilen kullanılmışsa,

• Üçüncü kişilere devredilmiş ve projeye uygun şekilde değerlendirilmişse,

• Malik, kamulaştırma bedelini iade etmeye yanaşmıyorsa,

• Kamulaştırmadan itibaren çok uzun süre geçmiş ve geri alma prosedürü işletilmemişse,

geri alma hakkının kullanılması mümkün olmayabilir.

Sonuç Olarak Kamulaştırılan Taşınmaz Geri Alınabilir mi?

Evet. Kanun, idareye verilen süre içinde taşınmazın kullanılmaması hâlinde malike açık bir geri alma hakkı tanımaktadır. Bu hak sayesinde, taşınmazı yıllarca atıl kalan vatandaşlar mülkiyetlerini tekrar geri kazanabilir.

Uzman Arabulucu

İnegöl Avukat Doğan Can DOĞAN

Randevu: 0553 343 64 91

Avukat Doğan Can DOĞAN KİMDİR? : 

https://www.dogancandogan.av.tr/hakk%C4%B1nda